Ia se’i vavae fo’i foe ...

... basically means “let’s change things up a bit; let’s add some variety to the mix.”

I know that this should be posted in the Motuga’afa page - and it will be later on - but for now, it’s posted here to su’ifefiloi-ing the posts. :)  E le matagofie se siva ae taga tasi. (A dance is neither exciting nor graceful if it lacks a variety of movements/actions.)

So here’s a couple of Samoan alagaupu (proverbial expressions) with derivations, meanings and usage.   E masani ona faaaogaina pe afai o loo e tautala i le gagana maotua, e ese mai i le gagana o aso uma (Often used in polite or oratical speeches as opposed to the vernacular.)

1. Ma’ona/ ma’oona a umu fu’e
(Getting full/satiated eating in the cooking hut.)

Faaaogaina i se faafetai, ae maise se faatasiga o fai ai ni taumafa/mea’ai.

I Samoa, e masani ona ui ane se tagata o fu’e se umu a se aiga, ona afe lea e fesoasoani i le fu’eina o le umu. A uma ona fu’e e masani ona ave i le tagata lea se talo ma se lu’au, poo se ‘ulu ma se taoipu poo a lava ni mea’ai sa tao i le umu e taui ai lana fesoasoani (ia poo le fia’ai faa’ata’ata fo’i). Ona ‘ai loa lea o le tagata lea i totonu o le tunoa (umu/umukuka) a uma, ua ma’ona, ona faaauau lea e aga’i i le mea na faamoemoe e alu iai. O lona uiga ua ma’ona i le umu lea faato’a uma ona fu’e, ia “sola” ai a lea iina. O le tulaga aloa’ia ma le faaaloalo, e alu i le fale se’i uma ona laulau le mea ‘ai a le aiga ona a’ai faatasi lea, fai ai ma sana faafetai, ae le o le ‘ai muamua ma ma’ona i le umu ona mou atu ai a lea.

O le faaaogaina la o le upu lea, e tusa o lea ua e fai i le aiga e leai matou te le amio e pei o le amio a le tagata e ‘ai i le umu lea faato’a fu’e, ua ma’ona loa ona sola lea, ae le faia se faafetai.

Faata’ita’iga:

 "O le a le tu'ua faa evaga i le po masina le tatou afiafi, matou te le ma’ona/ma’oona fo’i a umu fu’e, leaga e faigata la outou faaaloalo, le ma’au ma lo tou masui..."  Ia ga.


2. Momoli fa’a i’a o tai o’oo’o
(as a fish washed on dry ground by high tide)

O le tai o’oo’o, po’o le tai sua tutu’i, o le tai lea ua sosopo ma o’o ona i’u galu ma ona tafega i le fuefue ia poo le auala tele fo’i. O le masani la i tai sua ma le o’oo’o ona tafefea ai i’a ma momoli i le pa’umatu ma pa’ulia ai ma i’u ina mamate pe afai e le vave ona lavea’iina.

E faaaogaina o se upu faalalolalo, ma se upu e tapui ai se va, e ‘alofia ai mai i le maasiasi poo le maoaluma

Faata’ita’iga:
1. "O pa’ia i aiga (poo pa’ia o Samoa) o le a le o’o iai sa matou faamatalaga ne’i te’i ua iai se sasi ona avea lea o si nei toea’ina faa-i’a e momoli e tai o’oo’o; ia pe toe pa’ia fo’i lota mata i si ota lava lima."

2. "Ina ne’i avea ita pei o se i’a ua momoli e tai o’oo’o, o lea e mua’i ona faamalie atu pe afai fo’i e faa-manu oso vale i le fogatia se leo o le toea’ina."

(Gagana faigofie: Ina ne’i te’i ua ta maoaluma, o lea faamalie pe afai e tuvale se manatu poo se leo o lenei tagata.)
A le o lena fo'i pe o se taupulega to'atele ma se tonu o se mea e fai, ae i'u i se faaletonu, ae uma ifo ua amo uma pe tu'ua'iina uma i se tagata e to'atasi le faaletonu. Ona faapea loa lea o se tala a le tagata lea, "Se paga, ua pei ita o se i'a ua momoli e tai o'oo'o." "Ua momoli fo'i ita fa'a i'a o tai o'oo'o ... lea ua tu i le faaletonu." Ioe ua makua oki a le mea a kakou....LOL!

Ia o loa e fu'e le umu lale ua afulu ....Hahaa!
**************